I. Экологиялық менеджмент жүйесі
«Қаратау» ЖШС тұрақты дамуды басқаруда қоршаған ортаны қорғауды өз қызметінің ажырамас бөлігі ретінде қарастырады. Серіктестік қоршаған ортаға, қызметкерлердің денсаулығы мен қауіпсіздігіне, сондай-ақ жақын маңдағы елді мекендердің халқының әл-ауқатына әсер ету үшін өз жауапкершілігін толықтай түсінеді. Сонымен қатар, табиғи ортаға зиян келтірмей, өндірістік қызмет орындарында экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану және экологиялық әсерді барынша азайту үшін барлық қажетті шараларды қабылдайды.
Қоршаған ортаны қорғау біздің қызметіміздің басты басымдықтарының бірі болып табылады. Серіктестік қоршаған ортаға әсерді нөлдік деңгейге дейін төмендетуге ұмтылады. Осы мақсатқа жету үшін біз экологиялық қауіптерді азайтуға бағытталған кешенді шаралар қабылдап, өндіріс орындарымызда экологиялық қауіпсіздік пен тұрақты дамуды қамтамасыз ету деңгейін үздіксіз арттыруға жүйелі түрде жұмыс жүргіземіз.
Кәсіпорында 2020 жылдан 2024 жылға дейін экологиялық және әлеуметтік салалардағы іс-қимыл жоспарын жүзеге асыру бойынша жол картасына сәйкес шаралар өткізілді (ESAP жол картасы). ESAP жол картасы денсаулықты сақтау, қоршаған ортаны қорғау және әлеуметтік саладағы басқару жүйелерін халықаралық экологиялық талаптар мен озық салалық тәжірибелерге (GIIP: Good International Industry Practice, Халықаралық қаржы корпорациясының экологиялық және әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз ету стандарты) сәйкестендіруге көмектеседі.
Кәсіпорында ISO 14001 стандартына сәйкес экологиялық менеджмент жүйесі және ISO 50001 стандартына сәйкес энергия менеджмент жүйесі жұмыс істейді.
Табиғи уранды өндіруде жер асты ұңғымаларын шаймалау технологиясы ең тиімді және экологиялық таза деп танылған.
Алайда, экологиялық қауіпсіздік деңгейі жоғары болғанына қарамастан, уран кендерін өндірумен байланысты кез келген жұмыстар қоршаған орта жағдайына белгілі бір экологиялық қауіптер тудыруы мүмкін.
«Қаратау» ЖШС-де қазіргі жағдайды талдау және болжау негізінде осындай қауіптерді белгілі бір дәрежеде жоюға мүмкіндік беретін шаралар әзірленді.
Жер асты шаймалау әдісін пайдаланатын кәсіпорындарға тән ластаушы заттар: күкірт қышқылы, аммиак, азот оксидтері, күкірт ангидриді, көміртегі тотығы. Аммиак пен күкірт қышқылының бөліну көзі негізгі өндіріс болып табылады, атап айтқанда геотехнологиялық өрістер, құм тұндырғыштар, сорбция, десорбция, регенерация, тұндыру каскадтары, құрғақ реагенттер және дайын өнім қоймалары.
Қоршаған ортаны қорғау саласындағы қызметті жалпы басқаруды өндірістік қауіпсіздік бөлімі жүзеге асырады. Бұл бөлім Серіктестіктің қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмысын ұйымдастырады, оның тиімділігін талдайды, «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ға және мемлекеттік бақылаушы органдарға есептер дайындайды, экологиялық саясатты жүзеге асырады, барлық өндірістік процестердің қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңнамалық талаптарға және ішкі корпоративтік процедураларға сәйкестігін қамтамасыз етеді.
II. Қоршаған ортаға әсер
Экологиялық мониторингтің негізгі мақсаты өндірістік қызметтің қоршаған ортаға және кәсіпорынның орналасқан жеріндегі тұрғындарға әсерін барынша азайту болып табылады.
Атмосфераға шығарылатын қалдықтар.
Атмосфераға зиянды заттардың шығарылуын азайту — Бұл Серіктестіктің табиғатты қорғау қызметінің маңызды аспектісі. Біз үнемі технологиялық жетілдірулерді енгізу арқылы өндірісіміздің ауа сапасына теріс әсерін төмендетуге ұмтыламыз.
Кәсіпорында газды тазарту жүйелері жұмыс істейді, энергия үнемдейтін технологиялар қолданылады. «Қаратау» ЖШС-те «Қаратау» кенішінің нысандары мен вахталық елді мекенді ыстық сумен қамтамасыз ету үшін гелиоколлекторлық станция жұмыс істейді. Бұл жылу қазандықтарының жұмыс уақытын айтарлықтай қысқартуға және соның нәтижесінде атмосфераға зиянды заттардың шығарылуын азайтуға мүмкіндік береді. Жылу қазандықтарының парниктік газдар шығарындыларын азайтуға арналған тағы бір қадам — үш қазандықты дизель отынынан сұйытылған газға ауыстыру.
Су ресурстары.
Су — табиғи уранды өндіру және өңдеу технологиялық процесінің маңызды құрамдас бөлігі.
Табиғи уранды жерасты шаймалаудың тұйық циклі өндірістік мақсаттарға су тұтынуды айтарлықтай азайтуға мүмкіндік береді.
Кәсіпорынның су алу процесі су көздеріне елеулі әсер етпейді. Серіктестік мемлекеттік қорғанысқа алынған, жергілікті қауымдастықтар немесе биоалуантүрлілік үшін аса құнды су көздерінен су алмауды қамтамасыз етеді.
Кәсіпорында суды пайдалану нәтижесінде өндірістік, жаңбыр суларымен араласқан және тұрмыстық қалдық сулар пайда болады. Кеніштерден шыққан ағынды сулар биологиялық тазалаудан өтіп, сүзу алаңдарына жіберіледі. Өндірістік экологиялық бақылау аясында ағынды сулардың сапасы үнемі құралдық түрде бақылап отырылады.
Уран өндіру процесінде ЖҰШ әдісімен жер асты суларын ластау қаупі бар. Осы экологиялық қауіпті азайту мақсатында кәсіпорында кен орны 500 метр радиуста санитарлық қорғаныс аймағымен қоршалған. Кәсіпорында жер асты суларының жағдайы заң талаптарына сәйкес тұрақты түрде мониторингтен өтеді. Сондай-ақ жақын маңдағы елді мекендердегі су алу көздеріндегі су сапасы тұрақты түрде бақыланып отырады. Бақылау кезеңі ішінде кәсіпорынның жер асты суларының сапасына техногендік әсері анықталған жоқ.
Жер ресурстары.
Созақ ауданының жерлерінде топырақ бонитеті төмен және егістік дақылдар үшін ауыл шаруашылығы құндылығы жоқ.
Экологиялық заңнамалар жер қойнауын пайдаланушылардан пайдалану барысында жер учаскелерін әрі қарай пайдалануға жарамды күйде ұстауды, топырақты жел эрозиясынан, екінші рет тұзданудан, радиациялық және химиялық заттармен ластанудан қорғауды, жерді бұзылу сипатына, ауданның табиғи жағдайларына, әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктеріне және даму перспективаларына сәйкес қалпына келтіруді талап етеді.
«Қаратау» ЖШС-де жер қойнауын пайдаланудың салдарын жою және жерді қалпына келтіруді жоспарлау үздіксіз процесс болып табылады, ол кен орнын игеру басталған кезден бастап тұжырымдамалы түрде анықталып, тау-кен жұмыстарын жүргізу барысында егжей-тегжейлі өңделеді.
«Қаратау» ЖШС-де табиғи ресурстарды тиімді пайдалану саласында мақсатты саясат жүргізіледі. Уран рудасын өндіру тек кен денесінің шеңберінде, яғни бөлінген жер учаскесінің аумағында ғана жүзеге асырылады.
Кәсіпорында жер ресурстарының жай-күйіне тұрақты түрде мониторинг жүргізіледі.
Қалдықтарды басқару.
Қалдықтарды басқару — «Қаратау» ЖШС үшін маңызды экологиялық аспектілердің бірі. Осы процесті сапалы бақылау мақсатында Серіктестік қалдықтарды басқару жүйесін дамытып, қалдықтардың түзілуі мен қозғалысын есепке алуды үздіксіз жақсартып, қалдықтарды қайталап пайдалану мүмкіндігін арттыру үшін әлеуетін ұлғайтуда.
«Қаратау» кенішінде өндірістік және тұтынушылық қалдықтарды уақытша сақтау арнайы бөлінген және осы мақсатқа арналған орындарда жүзеге асырылады. Қауіпті өндірістік қалдықтар арнайы кәсіпорындарға сақтау, өңдеу және жою үшін тапсырылады. Қауіпті қалдықтардың барлық тізіміне паспорттар әзірленді. Паспортта қалдықтар туралы негізгі ақпарат көрсетілген: атауы, қауіпті қасиеттер тізімі, құрамы, уыттылығы және қалдықтармен жұмыс істеу және оларды тасымалдау кезіндегі сақтық шаралары
Биоалуантүрлілік.
«Қаратау» ЖШС үшін экология саласындағы негізгі міндеттердің бірі — өндірістік қызмет жүргізілетін аумақтарда биоалуантүрлілікті сақтау және табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. Кен орнын игергеннен кейін Серіктестік уран өндірудің экологиялық салдарын жою жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру үшін толық жауапкершілік көтереді. Кәсіпорынның тау-кен алаңында қорықтар немесе басқа да ерекше қорғалатын табиғи нысандар жоқ. Дегенмен, «Қаратау» ЖШС уран кен орнында флора мен фауна жағдайын зерттеу жұмыстарын жүргізіп, қазіргі биоалуантүрлілікті сақтау үшін күш-жігерін салады.
ESAP Жол картасын жүзеге асыру аясында Серіктестік тау-кен жұмыстарынан экологиялық ортаға, өсімдік пен қорғауға алынған жануарлар түрлеріне әсер ету деңгейін анықтауға бағытталған ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді.
Өсімдіктер әлемі. "Қаратау" кенішінің аумағында өндірістік кеніштерге іргелес аумақта 6 тұқымдастан 19 тамырлы өсімдік түрі және 22 тұқымдастан 62 түрі өскені тіркелді. 2023 жылы жануарлардың фауналық топтарына жүргізілген зерттеулер 5 отрядтың ішінен сүтқоректілердің 20 түрін анықтады, олардың ішінде қарақұйрық, 14 отрядқа жататын құстардың 89 түрі, 137 бауырымен жорғалаушылар тіркелді. Табиғи уранды өндіру процесі жекелеген жағдайларда топырақ пен өсімдік жамылғысының өзгеруіне әсер етуі мүмкін ландшафттың өзгеруіне әкелуі мүмкін болса да, кәсіпорын ормансыз немесе аз орманды аймақтарда орналасқанын және өндірістік қызметтің ормандарға тікелей әсері шектеулі екенін атап өткен жөн. "Қаратау" ЖШС қызметі Орман кодексіне және Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексіне қатаң сәйкес жүргізіледі, олар орман учаскелерінде қажетті өтемдік отырғызу көлемін уақтылы жүзеге асырған кезде өндіруге мүмкіндік береді. Серіктестік ормандарды кесудің қазіргі жаһандық проблемасын мойындайды және өз қызметінің орман экожүйелеріне әсерін барынша азайтуға тырысады.
Климаттың өзгеруі.
Уранды ЖҰШ әдісімен өндіру — энергия көп тұтынатын процесс, сондықтан «Каратау» ЖШС энергия тиімділігін арттыруға және энергия шығындарын азайтуға ерекше мән береді. Компания өз қызметінде заманауи және тиімді технологияларды енгізуге, жабдықтарды жаңартуға, сондай-ақ табиғи ресурстарды тиімді пайдалануға ұмтылады. Бұл шаралар тек энергия шығындарын төмендетуге ғана емес, сонымен қатар қоршаған ортаға экологиялық әсерді минимизациялауға мүмкіндік береді.
Энергиялық тиімділік
«Қаратау» ЖШС-те энергиялық тиімділік мәселелерін басқару халықаралық ISO 50001:18001 стандарттарына сәйкес энергия менеджменті жүйелеріне негізделген. Бұл жүйелер уранды өндіру және өңдеуден бастап, өндірістік процестің барлық кезеңдерінде енгізілген және компанияға энергия тұтынуды тиімді бақылауға және басқаруға мүмкіндік береді.
Энергия үнемдеу әлеуетін бағалау және энергиялық тиімділікті арттыру жолдарын анықтау мақсатында «Қаратау» ЖШС-де үнемі энергоаудиттер өткізіледі. Бұл аудиттердің нәтижелері энергия үнемдеудің іс-шаралар жоспары мен энергия шығындарын оңтайландыруды әзірлеу және енгізу негізі болып табылады. Компания жыл сайын осы жоспарды өз тұрақты даму стратегиясы шеңберінде жаңартып отырады, бұл энергия үнемдеу мен өндірістік тиімділікті арттыруға ықпал ететін жаңа технологиялар мен әдістерді енгізуге мүмкіндік береді.
Осылайша, «Каратау» ЖШС энергиялық тиімділік саласындағы озық шешімдерді енгізу бойынша белсенді жұмыс істейді, бұл тек шығындарды азайтуға ғана емес, сонымен қатар компанияның уран өндіру нарығындағы жалпы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға да ықпал етеді.
Парниктік газдар шығарындыларын азайту
Серіктестіктің уран өндіру өндірістік процестері ең экологиялық таза технология — жер асты ұңғымаларын шаймалау әдісіне негізделген, оның қолданылуы атмосфераға парниктік газдардың минималды шығарындыларымен ерекшеленеді. Өндірістік қызмет барысында парниктік газдар отын (дизель, газ) тұтынудан, бұрғылау жұмыстары кезінде, күйдіру пештерін қолданған кезде, сондай-ақ автокөлік сияқты қозғалмалы көздерден пайда болады.
Компанияда парниктік газдар шығарындыларын мониторинг жасау бойынша жүйелі түрде жұмыс жүргізіледі және объектілерден шығатын шығарындылардың көлемі сандық тұрғыдан бағаланады.
Жылдық парниктік газдар шығарындыларының көлемі минималды болып табылады және Қазақстандағы шығарындылар туралы есеп беру және шығарындыларды саудаға шығару жүйесіне қатысу үшін қабылданған 20000 тонна CO2-эквиваленті шекті мәнінен аспайды.
Қоғамды парниктік газдар шығарындыларын азайту қажеттілігі туралы хабардар ету мақсатында «Қаратау» ЖШС жыл сайын «Жер сағаты», «Автокөліксіз күн» сияқты халықаралық бастамаларды қолдайды және өз күштерімен ағаш отырғызу мен аумақтарды көгалдандыру шараларын ұйымдастырады.
Баламалы энергетика
«Қаратау» ЖШС дәстүрлі отын-энергетикалық ресурстарды пайдалану көлемін азайту, энергия тиімділігін арттыру және қоршаған ортаға әсерді азайту мақсатында балама энергия көздерін белсенді енгізуде. Кәсіпорында су жылытуды қамтамасыз ету үшін күн энергиясын пайдаланатын құрылғы — гелионагреватель енгізілген.
«Қаратау» ЖШС көміртексіздендіру және көміртексіз теңгерімділік стратегиясы
Көміртексіздендіру стратегиясы және көміртексіз теңгерімділікке қол жеткізу мақсатында «Қаратау» ЖШС-те келесі шаралар енгізілген және жоспарланған:
- Қазандық қондырғылары үшін сұйытылған газға көшу
- Компрессорлық станцияларда жылу энергиясын қалпына келтіретін құрылғыларды орнату
- Жиілікті түрлендіргіштерді пайдалану
- I-REC сертификаттарын сатып алу
- Жасыл желектерді отырғызу
Экологиялық және әлеуметтік коммуникациялар
• Қоршаған орта мәселелері бойынша мүдделі тараптармен өзара әрекеттесу тәжірибесі туралы ақпарат
«Қаратау» ЖШС-де экологиялық акциялар тұрақты түрде өткізіледі, мысалы: «Бүкіләлемдік қоршаған орта күні», «Бүкіләлемдік тазалық күні», «Қағазсыз күн», «Эко-мода апталығы». «Қаратау» ЖШС қызметкерлері осы экологиялық акцияларға «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры компаниялар тобының өкілдерімен бірге қатысады. Сонымен қатар, «Қаратау» ЖШС «Крышечки дарят жизнь» қайырымдылық жобасын жүзеге асыруды бастады, бұл жоба «ПетроҚазахстан Ойл Продактс» ЖШС және «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры компаниялар тобының жастар кеңесімен бірлесіп іске асырылуда.
Мемлекет басшысының бастамасымен өткізілетін республикалық экологиялық акция аясында «Таза Қазақстан», «Қаратау» ЖШС өз қатысу аймақтарында аумақтарды абаттандыру, көгалдандыру және санитарлық тазалау бойынша белсенді іс-шаралар жүргізуде.
Қоғамдық тыңдаулар кезінде «Қаратау» ЖШС әзірленіп жатқан жобалар бойынша өзінің өндірістік қызметі туралы толық ақпаратты жариялайды.